Klik hier voor vergroting
| Jaar van ontstaan: | 1653 |
| Herkomst: | Duitsland |
| Afmetingen: | 85 x 140 cm |
| Eigenaar: | Haardplatenmuseum Klarenbeek (bruikleen) |
| Inventarisnummer: | HPL-22 |
| Jaar van aanwinst | 2002 |
| Vroegst bekende verblijfplaats: | Delft |
| Opmerkingen: | - |
| Andere bekende exemplaren: | Geen |
Klik hier voor vergroting
Beschrijving
De plaat toont in het midden het Generaliteitswapen, het wapen van de Staten Generaal van de Verenigde Nederlanden. De gekroonde klimmende leeuw houdt in zijn rechterhand het opgeheven zwaard, in zijn linker de zeven pijlen van de Staten verenigd in de Unie van Utrecht (1579).
Het wapen als geheel is gekroond en is links en rechts geflankeerd door zuilen, versierd met een zgn. ionisch kapiteel. De zuilen zijn omhangen met muziekinstrumenten (links) en wapentuig (rechts). Het gehele middentafereel is eenvoudig afgewerkt met een gladde rand.
Het middentafereel is een herhaling van platen in Vreden en Aalten (privebezit) en Oldenzaal (Het Palthehuis). Het wordt omzoomd door guirlandes van granaatappels. Juist boven het middentafereel staat het jaartal 1653.
Aan de bovenzijde is de plaat versierd met dolfijnen en een grotesk.
Geheel aan de onderkant ligt een salamander, een symbool dat weinig op haardplaten voorkomt.
De plaat is een zogenaamde Hollandse haardplaat met de daarbij gebruikelijke vorm en opmaak. Bijzonder in dit geval is vooral de uitzonderlijke grootte.
Verder is bijzonder de draak aan de onderkant. Mogelijk is dat laatste ontstaan doordat de gieter verschillende losse delen van andere modellen heeft gecombineerd om tot een plaat van de gewenste grootte te komen.
Achtergrond
De symboliek en herkomst van het Generaliteitswapen is uitgebreid beschreven bij de Maagd in Hollandse tuin.
Salamander
De salamander is een amfibisch fabeldier. De ouden meenden dat hij in staat was te leven in het vuur zonder erdoor te worden verteerd. Zelfs zou hij, net als de Phoenix, uit zijn as kunnen herrijzen.
Volgens Aristoteles heeft het dier de macht om vuur te doven. De Christelijke wereld heeft deze mening van hem overgenomen.
Marco Polo, Venitiaans reiziger (125401294) vermeldt dat er een plaats is (waarschijnlijk in de Altai, in het centrum van Rusland, Chin en Mongolië) waar men een onbrandbaar erts wint waar men de salamander van maakt (Rudolf WITTKOWER, L' Orient fabuleux, Éd. Thames & Hudson, Paris 1991).
FRANÇOIS Ier (1515-1547) heeft in zijn wapen een salamander in het vuur: men kan het embleem vinden in de kastelen aan de Loire (Amboise, Blois (aile François Ier), Chambord, Chenonceau et Fontainebleau (galerie François Ier). In het kasteel van Chambord, la salamander verschijnt de salamander op 200 van de 400 vakken van het caisson-plafond van vier zalen op de 2e verdieping.
Het kasteel van Chenonceau heeft een salle François Ier en een salon waar op de schoorsteen zijn afgebeeld (in sculptuur) de Salamander en de Hermelijn, de wapenemblemen van FRANÇOIS Ier en zijn gemaling CLAUDE DE FRANCE. Het devies van de vorst was " Nutrisco et extinguo" (Ik voed (het goede vuur) en doof (het slechte vuur).
Verborgen in de vlammen als het is, is het dier ook het symbool van de kuisheid en maagdelijkheid van Maria. In Christelijke allegorieën verbeeldt de salamander de deugdzame mens die zich niet laat verteren door het vuur van de begeerte en de zinnelijkheid. Onbrandbaar als hij is, symboliseert hij tenslotte nog de Eeuwigheid.
Bron: Peter Broers
Referenties
[1] W. Elling en S. Winkler-Borck, 'Ofen- und Kaminplatten', Kreis Borken, Borken 1992